Het zal momenteel flink stressen zijn op de burelen van ReMarkAble, het PR-bureau voor de agrarische industrie en oprichters van de BBB. Na de ontstane onrust onder hun kiezers omtrent de stijgende kosten van de waterschappen was er ook teleurstelling in Overijssel. Er was daar al gedoe omdat de partij in een coalitie was gestapt met GroenLinks maar toen er de afgelopen weken plannen bekend werden gemaakt voor een gloednieuw windmolenpark waren de pas gerooide rapen pas echt gaar. Kiezersbedrog! riepen de steuntrekkers en andere BBBstemmers. Om de gemoederen wat te bedaren stuurde de BBB inwoners brieven waarin ze uitleggen dat het allemaal veel genuanceerder lag. Het kwaad was echter al geschied want wie ongenuanceerd met onrealistische plannen, populistisch campagne voert, kan de bal van “het volk” terug verwachten. Ondertussen heeft Caroline van der Plas laten weten bij een verkiezingszege niet beschikbaar te zijn als minister president en dat zij spoedig hun kandidaat hiervoor presenteren. Wie dit gaat zijn maakt niet meer uit, nu blijkt dat die kandidaat niet Pieter Omtzigt is.
Omtzigt die zonder programma momenteel met 31 zetels bovenaan in de peilingen staat (de BBB kelderde van 26 naar 13 zetels). De Correspondent nam een voorsprong op dat programma door te kijken naar het stemgedrag van Omtzigt en wat blijkt? Omtzigt stemgedrag lijkt nog het meest op de SGP, met een gedeelde tweede plek voor DENK en BBB (al stemt hij wezenlijk anders op het thema landbouw). Ook Omtzigt lijkt dus een conservatieve maar sociale middenpartij opgericht te hebben die niet aangestuurd wordt door een aantal grote agrarische bedrijven en die dus niet standaard hun belangen boven die van “het volk” zal stellen. “Ik ben niet de politiek ingegaan om de vleesindustrie te beschermen” en “In de schepping is geen plaats voor hokdieren.” zijn dan ook smeuïge oneliners die Simon van Teutem in zijn artikel over Omtzigt aanhaald.
Waar de vorige zomerspecial afsloot met de constatering dat de BBB een oplossing kan zijn voor de zoektocht naar een politieke democratie die niet alleen voor gelukkige en succesvolle burgers, maar voor veel meer mensen kan werken, lijkt die hoop nu gevestigd op de nog programma-loze Omtzigt. De special eindigde met de vraag ‘Waar kunnen we landen?’ en die vraag is dan ook nog steeds relevant.
De vorig jaar overleden Franse filosoof en socioloog Bruno Latour stelde deze vraag al in 2017, na de opkomst van Trump en de Brexit. Latour stelt dat als we vragen willen beantwoorden over de explosieve toename van ongelijkheden, de enorme omvang van deregulering, de kritiek op de globalisering en het verlangen terug te keren naar de bescherming die ooit werd geboden door de natiestaat. En om om te kunnen gaan met zowel de migranten van buitenaf, die grenzen moeten passeren en hun land moeten verlaten, als met de migranten van binnenuit, die ter plaatse blijven en het drama ondergaan dat ze door hun land worden verlaten, we moeten kijken naar het klimaatvraagstuk, en de ontkenning hiervan niet centraal stellen. Zonder het idee dat we zijn toegetreden tot een Nieuw Klimaatregime, blijven al deze verschijnselen onbegrijpelijk.
De wereld is zo met elkaar verweven geraakt dat alles wat wij op nationaal politiek niveau willen en besluiten niet anders kan dan zich tot de rest van de wereld te verhouden. Nationalisme is dan ook de droom niet meer bij de wereldproblematiek te horen en zal hierdoor voor al deze problemen nooit een oplossing kunnen bieden. Ondanks dat het aantal nationaal rechtse standpunten en partijen de afgelopen jaren is toegenomen, hoor je deze dan ook niet meer over een “Nexit”. Het praktijkvoorbeeld aan de andere kant van de Noordzee bewijst dat dit geen oplossing is.
Latour noemt partijen die werken vanuit deze onhaalbare standpunten en hiermee hun kiezers bedriegen (vaak om er zelf beter van te worden zoals Donald Trump en Thierry Baudet) bodemlozen. De bodemlozen bevinden zich in het politieke spectrum buiten het ouderwetse links/rechts denken. Latour vindt deze uitersten niet langer houdbaar (iets waar wij bij Kiespijn in eerdere stukken over links & rechts ook al tegenaan liepen) en vervangt deze voor mondialisering-plus en mondialisering-min. Twee uiterste polen waarvan de ene de globalisering geheel omarmt en wilt vergroten en de ander juist minder, minder, minder wilt.
Tussen deze twee polen pingpongt de oude links/rechtsverdeling heen en weer. Er zijn klassieke linkse en rechtse partijen die de globalisering omarmen (bijvoorbeeld VVD en PvdA) maar ook linkse en rechtse partijen die dit willen beteugelen (PVV, SP). Iets wat direct het verlies van de SP door populistische rechtse partijen verklaard. Wanneer het beteugelen ervan echter zo onrealistisch wordt (denk bijvoorbeeld aan doen alsof een probleem als klimaatverandering niet bestaat) en het beeld waar partijen naar “terug willen” gebaseerd is op een plaats in de tijd die nooit echt bestaan heeft, vallen zij in het bodemloze (FvD); een plek die ontkent deel uit te maken van de wereld. Het is een extreme vorm van mondialisering-min, dat uiteindelijk teleurstelt omdat het een beeld schetst, dat daar eenmaal aangekomen niet blijkt te bestaan (en zo meer weggeduwden creëert). Een klein voorbeeld, tot nu toe.
Wat echter nog mist in dit plaatje is volgens Latour een plek waar de oplossingen liggen, de plek waar we kunnen landen. Latour oppert voor een plek waarin we de wereld waar we deel van uitmaken omarmen. Dit betekent niet standaard de economische globalisering blind omarmen, maar in elk standpunt en keuze beschrijven hoe de systemen achter een probleem (hoe groot of klein dan ook) meespelen in het ontstaan van het probleem en de gekozen oplossing. Dit niet doen, achterliggende systemen negeren of versimpelen is volgens hem pas echt kiezersbedrog. Er bestaan al een aantal partijen die hier aanzet tot nemen. PvdD en Volt zijn hier voorbeelden van. Deze ingetekend op de kaart hebbende toont direct aan dat ook deze aardse (Latour spreekt liever van Gaia, een woord dat hij graag uit de esoterische hoek trekt) politiek nog keuze (al met mindere extremen) tussen mondialisering-min en plus biedt.
Waar de andere partijen precies in deze indeling vallen is iets om ons een andere keer over te buigen. Voor nu biedt dit model dat voorbij het verouderde links/rechtsdenken gaat antwoord op de vraag; Waar kunnen we landen? Namelijk op aarde, een plek waar we al zijn en die vraagt om aardse politiek die problemen niet versimpeld en open is in wegen die naar de door hun geboden oplossingen hebben geleid.
Dat de BBB dit niet kan bieden spreekt voor zich, zij zijn in dit overzicht geen middenpartij meer maar neigen naar het bodemloze. Hoe het Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Omtzigt zich hier tot verhoudt zal de komende tijd blijken. Voor nu ligt de bal dan ook vooral bij journalisten en de media die door op inhoud en niet op oneliners of ander vuurwerk te sturen de politiek met al zijn problemen en oplossingen aardser en realistischer kunnen maken.
Jacob Gesink
Jaap