In de 73 jaar dat de VVD bestaat regeerde zij maar liefst 51 jaar mee. Dat is 70% van het bestaan. Van 1994 tot 2007 maakte de VVD continue deel uit van de Nederlandse kabinetten. Balkenende IV maakte daar een einde aan maar in 2010 keerde de VVD terug in de regering. With a vengeance, want voor het eerst leverde de partij de ministerpresident. Inmiddels is het 2021 en heeft de VVD (onder leiding van voormalig Unilever HRM manager Mark Rutte) Nederland volgens vele veranderd in een BV. Maar wat is dat een BV en waarom willen de burgers die BV in stand houden?
De BV
Een BV is een bedrijfskundige constructie waarin de bestuurders niet persoonlijk aansprakelijk zijn. De bestuurders geven de dagelijkse leiding aan het bedrijf maar het kapitaal is bezit zijn van aandeelhouders. Zij hebben de hoogste macht over de BV Dit betekent dat zij het recht hebben om beslissingen te nemen over het bedrijf. Door deze aandeelhoudersconstructie is een BV dan ook pas interessant wanneer er winst wordt gemaakt.
De metafoor ‘BV Nederland’ komt voort uit ons tijdsbeeld waarin de staat het investeringsklimaat in Nederland kosten wat het kost interessant wilt houden, hoger onderwijs wordt beoordeeld op haar ‘verdiencapaciteit’, Mark Rutte benadrukt dat de Koninkrijk-eilanden er vooral zijn om ‘samen heel veel geld te verdienen’ en waarin onze ambassades vooral als handelsposten bijdragen aan ‘economische diplomatie’. Ook op lokaal niveau is vercommercialisering zichtbaar. Zo hebben diverse gemeentes al lang geen ‘gemeenteloket’ meer voor ‘burgers’, maar ‘stadswinkels’ voor hun ‘klanten’.
De term BV Nederland wordt overigens niet alleen gebruikt door criticasters. Ook ministerie van financiën zei in 2017 in vacature teksten dat zij op zoek was naar iemand die wilt bijdragen ‘aan een financieel gezonde BV Nederland.’
Het merk
De politieke partij (en daarmee het merk) dat de BV Nederland uitstraalt is helemaal VVD. 36 van de afgelopen 50 jaar waren zij aan de macht. Daarnaast stond de VVD eind jaren 80′ met het CDA (32 jaar van de 50 aan de macht) en begin jaren 90′ met de PvdA (24 van de 50 aan de macht) aan de wieg van de privatisering en het neoliberale denken in Nederland. Er is geen enkele andere partij die zoveel in de melk te brokellen heeft gehad bij het vormen van de BV Nederland als de VVD. Zij creëerde een beleid gericht op marktwerking, een kleinere overheid en vrijheid op het gebied van handel en internationaal kapitaalverkeer. Zoals grote bedrijven taken uitbesteden zo hevelde de VVD de afgelopen jaren de taken van de staat voor een groot deel over aan gemeentes. Gemeentes die in het nieuwe VVD programma de schuld krijgen van het falen van de overheid. Overhevelen om kosten te drukken en marktwerking te stimuleren. De gemeentes inhuren als onderaannemers waar je op af kan geven en zo de verantwoordelijkheid op kan afschuiven. Zoals je in een groot bedrijf nooit ontdekt als de schoonmaker wordt uitgebuit (je ziet hem/haar immers niet meer op de kerstborrel) zo heeft de VVD geen zicht en grip meer op de kwaliteit van uitvoering van essentiële taken als jeugd en geestelijke gezondheidszorg. Iets wat hun huidige partijvoorzitter Klaas Dijkhof onlangs nog bevestigde: “Iets in een droog rapport leeft gewoon niet. Dat doet je minder dan wanneer je buurman problemen heeft.” De VVD en opsplitsen, aantrekkelijk natuurlijk voor de “aandeelhouders” van de B.V. Nederland maar hoe verkoop je zo een merk aan klanten?
Met termen waar niemand tegen kan zijn als vrijheid, democratie & liberalisme en een hele goeie posterboy.
De manager
Teflon Mark. De man waar alles vanaf glijdt. De man die de afgelopen 11 jaar maar liefst 12 van zijn bewindslieden offerde om zelf overeind te blijven. De bestuurder van de BV Nederland, die alles wat op hem af komt als een crisismanager te lijf gaat. Symptomen dempen en oorzaken … … negeren. Problemen kleiner maken dan ze zijn. Er verkleinwoordjes tegen aan gooien en doorvragers wegzetten als zeurders en drammers. Niet geïnteresseerd zijn in verklaringen want wie eenmaal kennis heeft moet dit in zijn handelen meenemen of achteraf ontkennen deze kennis ooit gehad te hebben. Rutte is daarmee kortzichtig maar voor de burger/klant begrijpelijk en duidelijk. Hij en zijn VVD stralen uit dat ‘Wie hard werkt beloond wordt en we verder niet zoveel moeten zeuren. We hebben het immers hartstikke goed in dit keigave land’.
De klant moet dus vooral zijn leven leven, hard werken en niet te veel van de BV verwachten. Zich niet teveel op problemen focussen, dat doet Teflon Mark ook niet. Pas als de meerderheid van de bevolking iets vind geeft hij een hierop aansluitende mening. Hij is er immers voor de aandeelhouders.
De aandeelhouders
De financiering van de VVD verloopt zoals bij veel partijen via leden (hierop is enkel de PVV een uitzondering). De VVD heeft er momenteel zo een 25.000. Deze leden betalen gemiddeld 118 euro per jaar en krijgen in ruil hiervoor onder andere toegang tot trainingen en netwerkevenementen. Wie deze leden precies zijn is wegens privacy redenen niet te achterhalen. Wat wel te achterhalen is is die andere helft van de financiering. De giften die de VVD ontvangt. Onlangs schreven we nog over de peperdure bijeenkomsten (300+ miljoen euro) die vastgoedondernemer van Zadelhof voor de VVD organiseert. Van Zadelhof is echter niet de enige suikeroom/aandeelhouder van de VVD. Ook de quote 500 genoteerde gebroeders Nijkerk spekken de VVD. Zij verdiende hun kapitaal met IT en gebruiken dit geld om te beleggen in de Nederlandse huizenmarkt. Verder springen de tabakssector, ALDE en SOEP in het oog. ALDE is een Europees overkoepelende partij (ook D66 valt hieronder) en haalt op zijn beurt geld op van grote internationale bedrijven als Disney en Google. SOEP (Stichting voor Oeconomische Politiek) is minder doorzichtig. Het is een nevenstichting van de VVD en wordt gerund door oud VVD’ er Tineke Tangel. Tangel heeft verder nog een adviesbureau op het gebied van management en bedrijfsvoering. Al met al zijn het groot kapitaal en de vastgoedondernemers de grootste aandeelhouders van de VVD en daarmee ook van de BV Nederland.
De klant
Tot slot is het de vraag wie de perfecte klant van de BV is. Anders gesteld wie is toch die VVD stemmer. Stuk Rood Vlees dook diep in de materie waardoor wij hier een antwoord op kunnen geven. Zou het die nuchtere hardwerkende middenstander zijn waar de partij altijd mee dweept?
De VVD stemmer woont zowel in stedelijk gebied als op het platteland en is zowel man als vrouw. Over het algemeen zijn ze vaker iets hoger opgeleid en van middelbare leeftijd dan de stemmers op andere partijen. Ook vinden zij zichzelf rechtser dan andere kiezers (ja ook dan PVV kiezers) en hebben zij meer vertrouwen in de politiek. Iets dat natuurlijk perfect aansluit bij het symptomen in plaats van oorzaken aanpakken van de partij. Ze zitten niet te wachten op het verkleinen van inkomensverschillen en vinden, sterker dan stemmers op andere partijen, dat mensen met een migratie-achtergrond zich moeten aanpassen. De ideale BV klant lijkt in die zin een ‘rechts-realist’ zonder (al te veel) populistische poeha. Dingen als nationalisme en globalisme boeien hem niet echt zolang hij/zij zijn/haar leven maar kan leven. Een klant heeft immers geen verantwoordelijkheden ten opzichte van andere klanten en de BV waar hij/zijn zijn/haar waar haalt.
Conclusie
Nu zelfs in het verkiezingsprogramma van de VVD getwijfeld wordt aan de houdbaarheid van de BV en het aandeelhouderskapitalisme heeft de partij tijd nodig een nieuwe koers te vinden en hun klanten aan zich te blijven binden. Het is dan ook niet voor niks dat de huidige campagne enkel draait om ‘het afmaken van de klus’ die de coronacrisis heet. Het legt de partij in de peilingen geen windeieren en biedt ze de kans rustig aan koers de bepalen voor de jaren na Rutte IV. De Klant is ondertussen vergeten dat hij/zij eigenlijk bestuurder en hoofdaandeelhouder van de democratie is. Zolang deze burgers het echter prima vinden alleen klant te zijn, zullen anderen de taak van aandeelhouder op zich nemen. Ervaren aandeelhouders van het groot kapitaal in dit geval. Helaas zijn de zoals de aandeelhouders echter niet langer de risicodragers. Dit zijn de klanten die in werkelijk geen keuze meer hebben. Iets wat de afgelopen tijd alleen al tastbaar werd in de toeslagenaffaire, de belastingaffaire rondom ZZPers en binnenkort in de problemen rondom de TONK en TOZO.
Onder het merk VVD groeide het neoliberale denken, het investeren in jezelf en je eigen kapitaal. Maar zoals met elke vorm van liberalisme veranderd vrijheid voor iedereen naar verloop van tijd in de tirannie van de meerderheid. Alles outsourcen aan het individu wekt de schijn dat we allemaal gelijk zijn, terwijl we van nature ongelijk zijn. De mensen die achterblijven zijn kwetsbaar voor de polarisatie van extreme politici. Tevens ontstaan er zo klanten die hun persoonlijk kapitaal bedreigd zien door minderheden. Het is dan ook aan de burger om zichzelf niet meer als klant te zien. Een land en positie waar je per toeval in bestaat. Deze klanten zullen zich moeten realiseren niet boven de samenleving te staan maar hier deel van uit te maken. Zo niet is het slechts een kwestie van tijd totdat ook zij in een affaire, waarin de aandeelhouders lachend met winst opstappen, slachtoffer zonder vangnet worden.
Voor dit stuk zijn diverse bronnen gebruikt. Van het documentatiecentrum en stukroodvlees, de groene Amsterdammer, follow the money en de correspondent tot binnenlandsbestuur en parlement.nl
Jacob Gesink