What-the-schap is een waterschap

Nog maar een week of 5 en dan is het alweer zo ver. De superpopulaire verkiezingen voor de eerste kamer! En als je toch in dat stemhokje staat, dan kan je natuurlijk meteen even een balletje kleuren op de waterschapslijst. Maar wat is dat nu eigenlijk? ‘Waterschappen’? Vandaag gaan we kijken, standje Jip en Janneke, naar waar het nu eigenlijk allemaal om gaat, die waterschapsverkiezingen…

De Watteszee?

Waterschappen zijn, net als provincies en gemeenten, gedecentraliseerde overheidslichamen binnen Nederland. Echter is een waterschap functioneel gedecentraliseerd, waar de andere twee territoriaal gedecentraliseerd zijn. Nou, dan is dat maar duidelijk. Iedereen snapt natuurlijk na het lezen van voorgaande zinnen dat het verschil dus is dat gemeenten en provincies over van alles en nog wat de baas mogen spelen, terwijl een waterschap één afgebakende taak heeft (iets met water of zo) over een gebied dat zich niet beperkt tot stedelijke grenzen maar juist door natuurlijke; dus rivieren, bergkammen, stromingen, dat soort dingen. En dat zijn er in totaal 21. Wil je weten in welk waterschap jij woont, dan zoek je dat effe op hiero.

Het waarommermeer?

Nederland strijdt al heel erg lang met water. Dat klinkt misschien alsof ‘het water’ de vijand is waar we zo snel mogelijk raketten en economische sancties op moeten afvuren, maar laten we beginnen met een nieuwsflits; wij, de Nederlanders, zijn in deze oorlog eigenlijk de slechteriken. Hoezo? Nou, wij, de Nederlanders, richten het stukje Aarde dat onze voorouders zich toegeeigend hebben al honderden jaren zo in, als het ons het beste uitkomt. Weilanden, akkers, vakantieparken, woonwijken, snelwegen, industrieterreinen, de hele reutemeteut… Alles moest worden zoals wij het wilden en het natuurlijke verloop moest maar lekker opsodemieteren. “Ga maar daar stromen, stomme rivier!”

En zoals met alles heeft dat consequenties. In het verleden, op het moment van schrijven, en ook alvast voor de toekomst. Wij hebben zelf de natuurlijke gang van zaken veranderd. Mede omdat er anders een heleboel mensen zouden doodgaan dus heel raar is dat op zich niet, maar dat heeft dus gevolgen. Water dat eerst van A naar Zee stroomde via B en C, kan dat nu niet meer omdat B een aangepland naaldbos is geworden voor houtkap, en C is nu een woonboulevard. En al dat regenwater dat valt bij A, moet dus nu langs X en Y via Q, en komt dus niet meer voorbij S en H, waarbij S en H in het volgende praktijkvoorbeeld staan voor Stabrechtse en Heide.

Dit voorbeeld is makkelijk te vinden op de website van ‘de waterschappen’. De Stabrechtse Heide, een beetje in de buurt van Eindhoven, is één van de grootste natuurgebieden van Nederland. En logischerwijs dus ook een natura-2000 gebied. Een belangrijke plek voor trekvogels…

zijstroompje…

Even een kort zijspoor tussendoor. De natuur en het milieu zijn belangrijk, want het betreft de wereld waarin wij leven. Klaar. Politici die roepen dat de natuur eigenlijk niet zo belangrijk is voor het voortbestaan van jou, en je familie nu én in de toekomst, roepen dat alleen maar omdat ze heel graag nog meer centjes willen verdienen op de korte termijn. Zij en hun rijke vriendjes stikken liever als miljardair aan zuurstofgebrek dan dat ze ooit een kleinere auto zouden rijden of eens iemand anders iets gunnen. En dat is een stuk lastiger als je niet telkens een heleboel nieuwe nieuwe huisjes mag bouwen om die vervolgens veel te duur te verhuren. Ter verduidelijking; ja, we hebben het hier over de van Haga’s en Eerdmannen van deze wereld. Fuck die gasten. Zonder natuur geen eten, zuurstof, drinkwater, leefruimte, en ook geen stroom om je smartphone op te laden.

en weer terug naar de kern

Terug naar het praktijkvoorbeeld. Laten we niet met vingers gaan wijzen, maar het gewoon onwetendheid noemen. Al doende leert men. Nu weten we, dat de wortels van een aangepland naaldbos een heleboel water uit de grond halen dat dan niet meer gedronken kan worden door de andere plantjes in de buurt. En dat als er dan nog eens gebied omheen allemaal tot weiland gemaakt wordt, dan gaat het met dat stukje noodzakelijke natuur niet meer zo goed. En dat is nou precies de taak van een waterschap dus.

Het waterschap moet zorgen voor een gebalanceerde inrichting van het landschap, zodat de heide lekker de heide blijft voor zowel de beestjes als de wandelaars, er voldoende landbouwgrond is voor de voedselvoorziening, en ook de naaldbomen voldoende te drinken hebben zodat ze een ikea-kast kunnen worden als ze later groot zijn. En dan graag ook nog zorgen dat Gert elke zondag z’n hond in bad kan doen na een boswandeling, Amira lekker een karafje water op tafel heeft bij het eten, en Marga haar dampende bolus het riool in kan begeleiden. Het waterschap moet er dus voor zorgen dat alle belangen behartigd worden als het om water gaat. Alles duidelijk? Geen vragen verder? Mooi. We gaan verder.

En wie doen dat dan!?

Want hoewel we nu weten wat een waterschap doet, moeten we ook nog even weten wie daar dan verantwoordelijk voor zijn. Om dat goed uit te leggen gaan we eerst wat geschiedenis en bestuurskunde behandelen. Kleine disclaimer alvast; we vatten het hier alleen maar samen, per waterschap steekt de vork soms net wat anders in de steel, we richten ons vandaag alleen op de kern.

De Dijkgraaf

Een provincie wordt voorgezeten door een commisaris der Koning, een gemeente door een burgemeester en bij een waterschap heet dat een dijkgraaf of watergraaf. Die twee dingen zijn eigenlijk precies hetzelfde maar iemand vond het ooit raar dat in een waterschap zonder dijken wel iemand dijkgraaf zou zijn dus daar hebben ze toen maar een andere naam naast verzonnen. Een dijkgraaf wordt, net als burgemeesters, benoemd door de troon. Deze dijk- dan wel watergraaf is voorzitter van het dagelijks bestuur, dat wordt gekozen vanuit het Algemeen bestuur.

Algemeen bestuur

Eind 2022 werd de ‘Wet Gewaarborgde Zetels’ van kracht. De oplettende lezer heeft dan meteen door dat dit de eerste verkiezingen zijn sinds de invoering daarvan, en dus is dit keer alles anders! Om dat uit te leggen; eerst even de situatie zoals die nu nog is (maar na de verkiezingen dus niet meer);

Het Algemeen Bestuur bestaat uit een viertal groepjes vertegenwoordigers. Drie hiervan bestaan uit poppetjes vanuit belangenorganisaties, en worden dus NIET door uw, de kiezer, gekozen. Eén van deze groepjes is de agrarische sector. De leden van dit groepje worden aangewezen door het LTO. Dat is zeg maar de politieke tak van terroristische organisaties als AgrActie en FarmersDefenceForce.
De natuurorganisaties vullen een aantal zeteltjes in zodat de eendjes en meerkoetjes ook wat te zeggen hebben en dan heb je nog vertegenwoordiging namens het lokale bedrijsleven, die op hun plek worden gezet door de lokale Kamer van Koophandel. Het laatste clubje, tevens de grootste, zijn de burgers. Tenminst, de politici die hen vertegenwoordigen nadat er op ze gestemd is. En dan is er nog een verplichte zetel vanuit het Dagelijks Bestuur….

Nou, maar vanaf deze editie gelden er dus spectaculaire nieuwe regels. Want de zetel van de bedrijven verdwijnt, en zowel de boeren als de klimaatdrammers mogen voortaan ieder nog maar twee zeteltjes vullen, ongeacht hoe groot het waterschap verder is. Dat is dus een goeie zaak voor de democratie. Of je daar nou blij mee moet zijn, als je ziet wat democratie ons de laatste jaren gebracht heeft, is een tweede.

Dagelijks bestuur

En dan heb je dus zeg maar ‘het college’. De mensen die trachten het beleid te maken en verantwoording afleggen aan het algemeen bestuur. De leden hiervan worden gekozen door datzelfde algeme bestuur en wordt aangevuld met de dijkgraaf. Vanuit dit dagelijks bestuur was er tot de invoering van die eerdergenoemde nieuwe wet, ook nog een verplichte zetel bij het Algemeen Bestuur. Maar nu niet meer dus. En veel spannender kunnen we het niet maken vrees ik.

Samenvatting

Nederland is opgedeeld in 21 waterschappen. Een waterschap is verantwoordelijk voor de hoeveelheid, de kwaliteit, èn de verdeling van water. Het beheer van een waterschap is in handen van een algemeen- en een dagelijks bestuur dat wordt voorgezeten door een dijkgraaf. Bij de waterschapsverkiezingen stem je voor een deel van dat algemene bestuur. De rest vhiervan wordt aangewezen door door het lokale bedrijfsleven, natuurorganisaties en een boerenbelangenclub. Het dagelijks bestuur wordt door het algemeen bestuur gekozen.