Liefst 26 verkiezingsprogramma’s lazen we van voor naar achter en van links naar rechts. 23 stuks kwamen er al aan bod op volgorde van verwachtte grootte en vandaag de laatste drie grote spelers, die in het politieke midden en op de linkerflank. Huiswerk voor morgen is om alle afleveringen nog eens terug te lezen zodat ook jij komende woensdag 22 november 2023 met een weloverwogen keuze dat stemhokje in kan lopen en het juiste kan doen.
SP
De Socialistische Partij is van oorsprong een Maoïstische partij die ontstaan is nadat de toenmalige Communistische Partij Nederland besloot geen vriendjes meer te zijn met China, nadat die de Sovjet Unie had ontvriend. Heel lang verhaal, doet er nu niet toe. Sinds de oprichting begin jaren ’70 heeft de partij een flinke ruk naar rechts gemaakt en terug in het nu noemt de partij zichzelf sociaaldemocratisch. Begin jaren ’90 kreeg papa Marijnissen het voor het zeggen en haalde de partij de eerste zetels in de kamer waar ze sindsdien niet meer uit weg zijn geweest. Op de kiespijn-matrix staan ze een beetje ingedeeld als ‘conservatief links’, en dat betekent bijvoorbeeld dat ze wat minder pro-Europese ambities hebben dan zo’n Tim Franssermans, maar eerder kiezen voor goedkope dieselautootjes voor het volk dan dure groene bussen.
‘Wat niet failliet mag gaan, hoort niet op ‘de markt” staat er in het programma. Oftewel: De marktwerking in de zorg moet weer teruggedraaid worden, te beginnen met het afschaffen van het eigen risico. De zorgpremies moeten dan inkomensafhankelijk worden, waardoor de zorgtoeslag overbodig zou worden. De woningcrisis moet worden opgelost door het bouwen van vooral sociale huurwoningen en tegengaan van, daar is ie weer; ‘marktwerking’. Qua migratie willen ze een duidelijker onderscheid tussen migranten en vluchtelingen, en aanpakken mensenhandel (valt dat ook onder marktwerking?). Er moet ook een pechgeneratie voor boomers komen door de AOW leeftijd weer terug naar 65 te brengen, nieuwe ouders krijgen in totaal 12 maanden zorgverlof die ze zelf mogen verdelen. Leuke woordspeling is dat ze voor ‘een kleine klassenstrijd’ zijn, oftewel, trakteren op school moet weer betaalbaar worden. En de Euro schijnt onhoudbaar te zijn, dus we moeten vast beginnen met zoeken naar alternatieven.
TL;DR Volks-links met een focus op zorg.
D66
Ondanks dat extreemrechtse haatcampagnes wellicht anders doen vermoeden is Democraten ’66 géén afdeling van van de toverschool maar gewoon een politieke vereniging die zichzelf categoriseert als ‘progressief sociaal-liberaal’. De partij is ogenschijnlijk wel wat van koers gewisseld sinds de oprichting in… je raad het al, 1966 in het Amsterdamse Hotel Polen, want inmiddels zijn ze tegen Polen Hotels. Hahaha. Al zeggen we het zelf. De partij kenmerkt zich een beetje door altijd afgerekend te worden na kabinetsdeelname wat misschien meer zegt over politieke polarisatie in Nederland waarbij het makkelijk is om te roepen dat een regering niet succesvol is geweest omdat het niet ‘rechts’ of ‘links’ genoeg gehandeld heeft. En dan ben je als midden-partij de lul natuurlijk. Het meedoen met zowel rechtse, linkse, progressieve, als conservatieve kabinetten, waaronder het kabinet dat we nu gaan vervangen, heeft ze ook het stigma van partij-zonder-mening opgeleverd.
En dat levert ons dan weer een mooi bruggetje op om te gaan kijken naar waar ze wel een mening over hebben. Men schrijft dat ze met een positief oog naar de toekomst willen kijken, wat natuurlijk haaks staat op de bangmakerij van vele andere programma’s. Klimaatneutraal in 2040. Een jaartal dat steeds verder opschuift, dus hoe dat per se positief is, is ons niet heel duidelijk, maar goed. Een mooi maar weinig sexy punt is dat er één centraal patiëntendossier zou moeten komen, in plaats van veel verschillende plekjes waar een beetje staat, wat veel administrative kosten oplevert. Ook de mentale zorg verdient veel meer aandacht. Kinderopvang moet een publieke voorziening worden. Boeren moeten niet langer uitgebuit worden door de voedselindustrie waardoor zij ook de (financiële) ruimte hebben om te verduurzamen en de BTW op groente en fruit moet naar 0%. Korte vliegreisjes moeten fors duurder waardoor duurzamere alternatieven aantrekkelijker worden. Onvolgroeide hersenen die we willen beschermen door het verbieden van alcohol onder de 18 mogen wel alvast gaan stemmen vanaf hun 16e. Meer Europese samenwerking, bijvoorbeeld door het WK voetbal van 2027 (vrouwen) samen met de Belgen en Duitsers te organiseren. Abortus moet ook ver na de geboorte wettelijk mogelijk zijn onder de noemer ‘euthanasie’.
TL;DR Voor het klimaat doen ze voortaan vegan-boter bij de vegan-vis.
PVDA/GL
Al jaren roepen een aantal linkse partijen dat het tijd is voor een sterk blok op links, en deze verkiezingen is het dan zover; GroenLinks en de Partij van de Arbeid doen gezamenlijk mee. Iedereen weet natuurlijk wel dat GroenLinks van oudsher de partij waarop je stemde omdat je niet net als je ouders op de PvdA wilde stemmen maar Bert van Leeuwen heeft dus weer succesvol een gezin herenigd. De PvdA (en de bewegingen waaruit is deze is ontstaan) heeft de afgelopen meer-dan-100 jaar zeker een stempel gedrukt in de politieke geschiedenisboeken en vecht al sinds 18zoveel tegen het beeld dat de partijtop wat elitair zou zijn ten opzichte van de arbeidersklasse waarvoor zij opkomen. GroenLinks is de samensmelting van een aantal partijen waarvan uit enkele ook bovengenoemde SP is ontstaan, in diezelfde tijd. Allemaal vriendjes daar op links. Dit jaar dus een gedeelde lijst én verkiezingsprogramma.
Als één van de weinigen is de PGC (Partij-van-de-Arbeid-Groen-Links-Combinatie) echt uitgesproken tegen nieuwe kerncentrales in Nederland. Ze zijn dus niet per se tegen kern-energie, maar gewoon ‘niet-in-mijn-achtertuin’. Alle huizen isoleren, want als je minder energie gebruikt hoef je ook minder op te wekken. Ook de PGC is voor treinen en tegen vliegtuigen. De marktwerking moet uiteraard uit de zorg. Leraren moeten meer salaris krijgen en minder stress. Voor de EU geldt ‘hoe meer zielen, hoe meer vreugd’ en moet meteen inzetten op; samen vergroenen en socialer worden. Het Veto-recht moet uit Europa verdwijnen en corruptie en lobbyisme (ander woord voor corruptie) moeten keihard worden aangepakt. Iedereen in Nederland krijgt een basis-abonnement voor de bieb en elke maand een vrijkaartje voor een rijksmuseum. ZZP’ers mogen niet meer in de publieke sector aan het werk. Niemand mag meer onvrijwillig dakloos zijn, dus hopelijk valt het de komende jaren mee met de stormschade. De huidige harde scheiding tussen VMBO en HAVO/VWO moet afgezwakt worden waardoor mensen met een goede baan straks niet hun halve salaris kwijt zijn als er een wasbak lekt en ze een MBO’er zonder studieschuld moeten bellen.
TL;DR Elitair socialisme vol goede intenties
Huiswerk
Hier nog één keer linkjes naar alle voorgaande afleveringen uit de serie.
- Kanslozen deel 1 (PPvB, LP, LEF)
- Kanslozen deel 2 (PvdS, SVN, PP-deGroenen, Nederland met een Plan)
- De Buitenbeentjes (Bij1, Splinter, 50+)
- De Kanshebbers (Ja21, BVNL, DENK)
- De Zekerheidjes deel 1 (Volt, FvD, PvdD)
- De Zekerheidjes deel 2 (CDA, SGP, CU)
- De Grote spelers deel 1 (PVV, VVD, CDA, NSC)
De Redactie
Martijn van Koolwijk
Jacob Gesink